Lymfoedeem en lipoedeem

Er zijn verschillende vormen van oedemen, hieronder worden lymfoedeem en lipoedeem besproken. Lymfoedeem betekent letterlijk vochtophoping. Vanwege een stoornis in het lymfestelsel kunnen de lymfevaten het vocht slechts beperkt afvoeren, waardoor er vocht achter blijft in de huid . Dit kan aangeboren zijn (primair lymfoedeem) of het kan een gevolg zijn van een operatie of bestraling, zoals bij bijvoorbeeld borstkanker (secundair lymfoedeem). Lipoedeem betekent letterlijk vet- en vochtophoping. Het gaat om een pijnlijke chronische ziekte van met name de heupen, bovenbenen en knieën. Het wordt veroorzaakt door een stoornis in de aanmaak van het vetweefsel. Onbehandeld lipoedeem kan op den duur leiden tot vochtophoping in de huid (lymfoedeem). Vaak is er ook een combinatie met spataderen en overgewicht.

Wat is lymfoedeem?

Lymfoedeem betekent letterlijk vochtophoping. Bij lymfoedeem is de aanvoer van lymfevocht groter dan de afvoer, hierdoor blijft er lymfevocht achter in de huid. Het lymfstelsel is een reinigings- en afweersysteem welke bestaat uit een netwerk van lymfvaten en lymfknopen. De lymfvaten nemen weefselvocht op waarin eiwitten, afvalstoffen en schadelijke deeltjes zijn opgelost. De lymfknopen, vooral aanwezig in de liezen, oksels en hals, werken als filters. In de lymfknopen worden schadelijke deeltjes en afvalstoffen vernietigd. Bij lymfoedeem is er een verhoogd risico op het ontstaan van een infectie (erysipelas/wondroos), gewrichtsklachten en huidklachten.

Oorzaken van lymfoedeem

Lymfoedeem kan aangeboren zijn (primair lymfoedeem). Vaker is er sprake van lymfoedeem na beschadiging of verwijdering van lymfvaten of lymfklieren. Deze beschadiging is meestal het gevolg van een operatie of bestraling.

Kenmerken van lymfoedeem

Bij lymfoedeem is er sprake van zwelling van het aangedane lichaamsdeel. Vaak gaat dit gepaard met een vermoeid gevoel en spanning in de huid van bijvoorbeeld een been, arm of de borst. Soms ontstaan er ook pijnklachten.

Wat kan de huidtherapeut doen?

De huidtherapeut kan lymfoedeem behandelen met manuele lymfedrainage (MLD), oedeem- en fibrosegrepen, ambulante compressietherapie, intermitterende pneumatische compressietherapie (lymphapress), endermotherapie d.m.v. Lymftaping, bewegings- en ademhalingsoefeningen en het geven van leefregels, adviezen en huidzorg. Met deze methoden zorgt de huidtherapeut ervoor dat het achtergebleven vocht wordt afgevoerd. Hierdoor verminderen zwelling en bijkomende klachten. Tevens kan de huidtherapeut, wanneer er geen oedeemafname meer mogelijk is, een therapeutische elastische kous aanmeten.

De behandeling

Met manuele lymfedrainage wordt, met een zacht pompende beweging, het fijne netwerk van de lymfvaten direct onder de huid geactiveerd. Met manuele lymfedrainage stimuleert de huidtherapeut de vochtopname door de lymfvaten en verhoogt de afvoer van weefselvocht.

Oedeem- en fibrosegrepen zijn speciale handgrepen. Met oedeemgrepen verplaatst de huidtherapeut het vocht naar boven, door druk te geven in de diepte, naar een plaats waar het vocht gemakkelijker wordt opgenomen. Met fibrosegrepen maakt de huidtherapeut verhard weefsel (fibrose) soepeler.

Ambulante compressietherapie is het zwachtelen van ledematen door de huidtherapeut in combinatie met het bewegen van de patiënt.

Bij intermitterende pneumatische compressie wordt er een opblaasbaar manchet om het ledemaat geplaatst. Door een automatische pomp worden de luchtkamers van de manchet achtereenvolgens opgeblazen, waardoor oedeem weg gestuwd wordt.

Lymftaping is een aanvullende techniek waarbij er tape direct op de huid wordt geplakt.

De huidtherapeut geeft u leefregels en adviezen, zoals bewegings- en ademhalingsoefeningen die de afvoer van lymfvocht bevorderen. Ook geeft de huidtherapeut adviezen met betrekking tot de huidverzorging.

De behandelduur verschilt per persoon.

Adviezen

  • Bewegen stimuleert de lymfvaten. Wandelen en zwemmen (onder begeleiding) zijn zeer geschikt;
  • Sporten die leiden tot overbelasting of waar veel onverwachte bewegingen onderdeel van zijn, worden afgeraden;
  • Vermijd zware en langdurige inspanning;
  • Goede huidverzorging. Wees alert op wondjes;
  • Extreme kou en extreme warmte hebben een negatieve invloed op lymfoedeem;
  • Draag geen knellende kleding.

Vergoedingen

Veel verzekeringen vergoeden (een deel) van de kosten. De vergoedingen wisselen per verzekering. Uw zorgverzekeraar kan u vertellen wanneer u recht hebt op vergoeding en hoeveel u vergoed krijgt.

 

Wat is lipoedeem?

Lipoedeem betekent letterlijk vet- en vochtophoping. Bij lipoedeem is er een stoornis in de aanmaak van vetweefsel. Tevens is de afvoer van vocht niet optimaal. Hierdoor ontstaat een ophoping van vet en vocht. Er is een vergroting van de vetcellen. De vetcellen drukken als het ware de lymfvaten dicht, waardoor deze niet meer goed kunnen doorstromen. Hierdoor kan secundair een lymfoedeem (vochtophoping in de huid) ontstaan. Lipoedeem is een chronische en pijnlijke ziekte en kent verschillende stadia. Het is van belang dat lipoedeem in een zo vroeg mogelijk stadium wordt herkend om verergering en complicaties te beperken.

Oorzaken van lipoedeem

De oorzaak van lipoedeem is nog onduidelijk. Bekend is dat lipoedeem vrijwel uitsluitend voorkomt bij vrouwen. De ziekte wordt niet veroorzaakt door teveel eten. Wellicht spelen erfelijke factoren een rol. Lipoedeem begint vaak of verergert bij hormoonwisseling, zoals de puberteit of zwangerschap. Soms speelt de menopauze of een andere aandoening een rol.

Kenmerken van lipoedeem

Lipoedeem komt meestal symmetrisch voor op de heupen, bovenbenen en knieën. Dit heeft vaak de vorm van een rijbroek. Soms hoopt het vetweefsel zich op rond de enkels. De armen kunnen ook aangedaan zijn. Vaak is er een combinatie met spataderen. De meest voorkomende symptomen zijn:

  • Zwaar gevoel in de benen;
  • Pijn in de benen;
  • Snel blauwe plekken;
  • Cellulitis;
  • Gewrichtsproblemen;
  • Overgewicht, zonder duidelijke reden;
  • De kledingmaat van het bovenlichaam en het onderlichaam kan wel twee maten verschillen.

Wat kan de huidtherapeut doen?

De huidtherapeut kan, afhankelijk van het stadium, het lipoedeem behandelen met manuele lymfedrainage (MLD), oedeem- en fibrosegrepen, ambulante compressietherapie, intermitterende pneumatische compressietherapie (lymphapress), bewegings- en ademhalingsoefeningen en het geven van leefregels, adviezen en huidzorg. Met deze methoden zorgt de huidtherapeut ervoor dat het achtergebleven vocht beter wordt afgevoerd. Hierdoor verminderen zwelling en bijkomende klachten. Tevens kan de huidtherapeut, wanneer er geen oedeemafname meer mogelijk is, een therapeutische elastische kous aanmeten.

De behandeling

Met manuele lymfedrainage wordt, met een zacht pompende beweging, het fijne netwerk van de lymfvaten direct onder de huid geactiveerd. Met manuele lymfedrainage stimuleert de huidtherapeut de vochtopname door de lymfvaten en verhoogt de afvoer van weefselvocht.

Oedeem- en fibrosegrepen zijn speciale handgrepen. Met oedeemgrepen verplaatst de huidtherapeut het vocht, door druk te geven in de diepte, naar boven naar een plaats waar het vocht gemakkelijker wordt opgenomen. Met fibrosegrepen maakt de huidtherapeut verhard weefsel (fibrose) soepeler.

Ambulante compressietherapie is het zwachtelen van ledematen door de huidtherapeut in combinatie met het bewegen van de patiënt. Bij een stabiele situatie kan er een therapeutische elastische kous worden aangemeten.

Bij intermitterende pneumatische compressie wordt er een opblaasbaar manchet om het ledemaat geplaatst. Door een automatische pomp worden de luchtkamers van de manchet achtereenvolgens opgeblazen, waardoor oedeem wordt weg gestuwd.

De huidtherapeut geeft u leefregels en adviezen, zoals bewegings- en ademhalingsoefeningen, die de afvoer van lymfvocht bevorderen. Ook geeft de huidtherapeut adviezen met betrekking tot de huidverzorging.

De behandelduur verschilt per persoon.

Adviezen

  • Bewegen stimuleert de lymfvaten. Wandelen en zwemmen (onder begeleiding) zijn zeer geschikt;
  • Sporten die leiden tot overbelasting of waar onverwachte bewegingen onderdeel van zijn worden afgeraden;
  • Vermijd zware en langdurige inspanning;
  • Overgewicht versnelt het proces en vergroot gezondheidsrisico’s. Het verminderen van overgewicht helpt, ook al zal de ophoping van vet en vocht op de aangedane plaatsen niet afnemen;
  • Onderga geen knedende massages;
  • Extreme kou en extreme warmte hebben een slechte invloed op lipoedeem;
  • Draag geen knellende kleding.

Vergoedingen

De vergoedingen wisselen per verzekering. Uw zorgverzekeraar kan u vertellen wanneer u recht hebt op vergoeding en hoeveel u vergoed krijgt.